Şirkətə Ümumi Baxış və Azərbaycan Bazarında Yeri
VIATOR MICROCREDIT AZERBAIJAN MMC, Azərbaycanın mikromaliyyə sektorunda uzun müddətdir fəaliyyət göstərən, etibarlı qeyri-bank kredit təşkilatlarından (QBKT) biridir. 1998-ci ilin aprel ayında Norveç Humanitar Təşkilatının (NHT) mikrokredit layihəsi kimi fəaliyyətə başlayan qurum, 1999-cu il noyabrın 19-da Azərbaycan Ədliyyə Nazirliyində rəsmi olaraq qeydiyyatdan keçmişdir. 2003-cü il sentyabrın 30-da isə Azərbaycan Mərkəzi Bankı tərəfindən 136-QB nömrəli kredit lisenziyası ilə təmin edilərək tam müstəqil və kommersiya əsaslı bir quruma çevrilmişdir.
Viator Microcredit-in əsas iş modeli ənənəvi bank xidmətlərinə çıxışı məhdud olan fərdi şəxslərə, mikro və kiçik sahibkarlara, eləcə də qruplara kiçik məbləğli kreditlər təqdim etməkdir. Şirkət, Bakı, Gəncə, Şəki kimi böyük şəhərlərlə yanaşı, ölkənin bir çox ucqar bölgələrində də fəaliyyət göstərərək, gəliri aşağı olan müştərilərin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılmasına, iş yerlərinin yaradılmasına və aktivlərinin artırılmasına dəstək olmağı hədəfləyir. Şirkətin rəhbərliyində sədri/icraçı direktor Aynur Əliyeva dayanır.
Ölkənin mikromaliyyə sektorunda aparıcı oyunçulardan biri olan Viator, təqdim etdiyi diversifikasiya edilmiş kredit portfeli, rəqəmsal kanalları və strateji tərəfdaşlıqları sayəsində rəqabətədavamlı mövqeyini qoruyub saxlayır. Onun uzunmüddətli təcrübəsi və geniş şəbəkəsi, maliyyə xidmətlərinin əlçatanlığını artıraraq, Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafına töhfə verir.
Viator Microcredit-in Təklif Etdiyi Məhsullar və Kredit Şərtləri
Viator Microcredit müxtəlif müştəri seqmentlərinin ehtiyaclarını ödəmək üçün geniş çeşidli kredit məhsulları təklif edir. Bu məhsullar həm fərdi şəxslərin, həm də kiçik və mikro sahibkarlıq subyektlərinin maliyyə ehtiyaclarını qarşılamaq üçün nəzərdə tutulmuşdur:
- Mikrosahibkarlıq Kreditləri: Kiçik bizneslərin inkişafı, dövriyyə vəsaiti və ya avadanlıq alışı üçün nəzərdə tutulur.
- KOB (Kiçik və Orta Biznes) Kreditləri: Daha böyük miqyaslı sahibkarlıq layihələrinin maliyyələşdirilməsi üçün.
- Kənd Təsərrüfatı Kreditləri: Fermerlərə və kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan şəxslərə mövsümi ehtiyacları ödəmək üçün xüsusi şərtlərlə təqdim olunur.
- Ekspress (Sürətli) Kreditlər: Təcili maliyyə ehtiyacları üçün qısa müddətdə verilən kreditlər.
- İstehlak Kreditləri: Təhsil, səyahət, müalicə xərcləri kimi şəxsi ehtiyaclar üçün.
- Qrup Kreditləri: Həmrəylik krediti prinsipi ilə bir neçə şəxsin birgə məsuliyyəti əsasında verilən kreditlər.
Kredit Məbləğləri, Faiz Dərəcələri və Ödəniş Şərtləri
Viator Microcredit-də kredit məbləğləri müştərinin ehtiyacından və ödəniş qabiliyyətindən asılı olaraq dəyişir. Minimum kredit məbləği 500 AZN-dən başlayır, mikrokreditlər üçün isə maksimum məbləğ adətən 20,000 AZN təşkil edir. Bu, Azərbaycan Mikromaliyyə Assosiasiyasının (AMFA) mikrokredit limiti tərifinə uyğundur.
Faiz dərəcələrinə gəldikdə, Viator Microcredit tərəfindən təklif olunan illik nominal faiz dərəcələri 30-36% arasında dəyişir. Bu rəqəmlər 2013-cü il üzrə Azərbaycan QBKT-ləri üçün tipik göstəricilər idi. Kreditin üzrə effektiv illik faiz dərəcəsi (İllik Faiz Gəlirinin Əmsalı - İFƏ), bütün komissiya və xərclər daxil olmaqla, 40%-ə qədər çıxa bilər ki, bu da sektorun ümumi normalarına uyğundur.
Kredit müddətləri adətən 3 aydan 12 aya qədər dəyişir. Kənd təsərrüfatı və mövsümi bizneslər üçün isə güzəşt müddətləri və fərdi ödəniş cədvəlləri təklif oluna bilər. Şirkət, kreditin vaxtından əvvəl tam ödənilməsi halında heç bir cərimə tətbiq etmir.
Komissiya Strukturu və Təminat Tələbləri
Kreditlərin verilməsi zamanı bəzi komissiyalar tətbiq olunur:
- Kreditin verilməsi/işlənməsi haqqı: Kredit məbləğinin 1-3%-i civarında olur ki, bu da sektor standartlarına uyğundur.
- Gecikmə haqqı: Ödənilməmiş borcun gündəlik 0.1-0.2%-i həcmində tətbiq edilir.
Təminat tələbləri kredit məbləğindən asılıdır. Böyük məbləğli kreditlər (məsələn, 5,000 AZN-dən yuxarı) üçün daşınmaz əmlak girovu tələb oluna bilər. Mikrokreditlər üçün isə qrup zəmanəti və ya daşınar əmlak girovu kifayət edə bilər. Bəzi hallarda, müştərilərdən kredit məbləğinin 10%-i həcmində təminat depoziti yerləşdirmək tələb oluna bilər.
Müraciət Prosesi, Rəqəmsal Həllər və Müştəri Təcrübəsi
Viator Microcredit müştərilərinə kredit müraciəti üçün müxtəlif kanallar təklif edir, həm fiziki, həm də rəqəmsal platformalardan istifadə etməklə xidmətlərə çıxışı asanlaşdırır. Şirkətin ölkə üzrə geniş filial şəbəkəsi ilə yanaşı, müasir rəqəmsal vasitələr də aktiv şəkildə istifadə olunur.
Müraciət Kanalları və Sənədləşmə
Müştərilər kreditlərə müraciət etmək üçün aşağıdakı kanallardan istifadə edə bilərlər:
- Mobil Tətbiq: Həm iOS, həm də Android əməliyyat sistemləri üçün mövcud olan mobil tətbiq vasitəsilə kredit müraciəti etmək, ödəniş cədvəlinə baxmaq və müştəri dəstəyi ilə əlaqə saxlamaq mümkündür. Tətbiqin Google Play-də orta reytinqi təxminən 4.1 ulduzdur.
- Rəsmi İnternet Səhifəsi: Şirkətin rəsmi internet səhifəsi (viator-az.com) Azərbaycan və İngilis dillərində fəaliyyət göstərir. Burada onlayn kredit kalkulyatoru və filialların yerini göstərən xəritə mövcuddur.
- Fiziki Filiallar: Viator Microcredit-in Azərbaycan Mikromaliyyə Assosiasiyası şəbəkəsi çərçivəsində ölkə üzrə 66 filialı mövcuddur. Bu, müştərilərə üzbəüz məsləhətləşmələr və müraciətlər üçün geniş imkanlar yaradır.
Müraciət prosesi zamanı şəxsiyyəti təsdiq edən sənədlər (şəxsiyyət vəsiqəsi), vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsi (VÖEN), ünvan və gəlir barədə sənədlər tələb olunur. Şirkət, 2011-ci ildən etibarən Mərkəzləşdirilmiş Kredit Reyestri vasitəsilə avtomatlaşdırılmış kredit bürosu yoxlamasından istifadə edir. Kredit qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi üçün isə özünəməxsus skorinq modeli tətbiq olunur, bu model büro məlumatları, pul axınının təhlili və sosial performans göstəricilərini özündə birləşdirir. Kənd təsərrüfatı və qrup kreditləri üçün sahə əməkdaşlarının qiymətləndirməsi də vacibdir.
Kreditlərin Verilməsi və Geri Yığılması
Kreditlər müxtəlif yollarla verilə bilər:
- Müştərinin bank hesabına köçürmə;
- Mobil pul (e-pul kisəsi) vasitəsilə;
- Filialda nağd pul şəklində.
Kreditlərin geri yığılması prosesində isə avtomatlaşdırılmış xatırlatma sistemləri (SMS və tətbiq bildirişləri) istifadə olunur. Gecikmə halları zamanı sahə ziyarətləri təşkil olunur, 90 gündən artıq gecikmələr üçün isə hüquqi bərpa prosedurlarına başlana bilər. Şirkətin 30 gündən artıq müddətə risq altında olan portfeli adətən 1%-dən aşağı səviyyədə saxlanılır ki, bu da sektorun orta göstəricilərindən daha yaxşıdır.
Müştəri Rəyləri və Xidmət Keyfiyyəti
Müştəri rəyləri Viator Microcredit-in xidmət keyfiyyətini qiymətləndirmək üçün vacib göstəricidir. Mobil tətbiqin Android platformasında təxminən 4.1 ulduz reytinqi qənaətbəxş hesab edilə bilər. Filiallarda müştəri məmnuniyyəti ilə bağlı rəylər də ümumilikdə müsbətdir, 2024-cü ildə bank.az saytında 80% müsbət rəy qeydə alınmışdır.
Ən çox rast gəlinən şikayətlər kommersiya banklarına nisbətən yüksək faiz dərəcələri və pik mövsümlərdə müraciətlərin işlənməsində gecikmələrdir. Bununla belə, şirkət müştəri xidmətinə böyük önəm verir, xüsusi çağrı mərkəzi, tətbiqdaxili çat və filiallarda üzbəüz məsləhətləşmələr təklif edir. Yerli sahibkarların maliyyələşmədən sonra bizneslərində 25-30% artım bildirməsi şirkətin uğurlu layihələrindən xəbər verir.
Tənzimləyici Status, Bazar Mövqeyi və Rəqabət
Viator Microcredit-in Azərbaycanın maliyyə bazarında etibarlı mövqeyə malik olması onun tənzimləyici orqanlar tərəfindən lisenziyalaşdırılması və nəzarət altında fəaliyyət göstərməsi ilə sıx bağlıdır. Şirkət, fəaliyyətini tam şəffaflıq və qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olaraq həyata keçirir.
Lisenziyalaşdırma və Nəzarət
Şirkət, 2000-ci ildən etibarən Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) tərəfindən lisenziyalaşdırılmışdır. 2016-cı ilin əvvəlindən isə Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası tərəfindən tənzimlənir. Viator, AMB-nin müştəri müraciətlərinə dair metodoloji təlimatlarına (2011) və 2014-cü ildən etibarən bütün materiallarda effektiv faiz dərəcəsinin məcburi şəkildə göstərilməsi tələbinə əməl edir. Müştəri haqlarının qorunması çərçivəsində, şirkət İFƏ və komissiyaların şəffaf şəkildə açıqlanmasını təmin edir, həmçinin maliyyə savadlılığı proqramlarında iştirak edir (AMFA üzvlərinin 33%-i bu cür təlimlər təklif edir). Bu günə qədər şirkətə qarşı heç bir ictimaiyyətə açıqlanmış cərimə və ya tənzimləyici hərəkət qeydə alınmamışdır.
Bazar Mövqeyi və Rəqabət Mühiti
Viator Microcredit Azərbaycanda mikromaliyyə sektorunun aparıcı oyunçularından biridir. Portfel həcminə görə ilk 5 QBKT arasında yer alır və ölkədə fəaliyyət göstərən 20 QBKT, 10 bank və 3 kredit ittifaqı ilə rəqabət aparır. Əsas rəqibləri arasında VF AzerCredit, AgrarCredit, FINCA Azerbaijan və bankların mikromaliyyə bölmələri yer alır.
Şirkətin rəqabət üstünlükləri fərdi yanaşma, qrup krediti üzrə təcrübə və rəqəmsal kanalların aktiv istifadəsidir. Viator, Azərbaycan Mikromaliyyə Assosiasiyasının (AMFA) fəal üzvüdür. Həmçinin, 2022-ci ildə Bakı Fond Birjasında 14% gəlirliliklə 350,000 AZN həcmində istiqraz buraxaraq maliyyələşmə mənbələrini şaxələndirmişdir. Gələcək planlarına rəqəmsal təkliflərin genişləndirilməsi və kənd yerlərində əhatə dairəsinin dərinləşdirilməsi daxildir.
Potensial Borcalara Praktik Məsləhətlər və Nəticə
Viator Microcredit kimi mikromaliyyə təşkilatlarının xidmətlərindən yararlanmağı düşünən hər bir şəxs üçün bəzi vacib məqamları nəzərə almaq faydalıdır. Maliyyə qərarlarının düşünülmüş şəkildə verilməsi həm fərdi büdcənin, həm də biznesin dayanıqlığı üçün əsas şərtdir.
Düşünülmüş Maliyyə Qərarları Üçün Məsləhətlər
- Hərtərəfli Araşdırma Aparın: Kredit götürməzdən əvvəl Viator Microcredit-in təklif etdiyi bütün məhsulları, faiz dərəcələrini, komissiyaları və şərtləri diqqətlə nəzərdən keçirin. Rəsmi internet səhifəsində və ya filiallarda ətraflı məlumat əldə edin.
- Şərtləri Tam Anlayın: Müqavilənin hər bir bəndini, xüsusilə də effektiv faiz dərəcəsini, gecikmə cərimələrini və erkən ödəniş şərtlərini tam şəkildə anladığınızdan əmin olun. Şübhəli qalan məqamları mütləq aydınlaşdırın.
- Rəqiblərlə Müqayisə Edin: Azərbaycan bazarında fəaliyyət göstərən digər QBKT-lər və bankların mikrokredit təklifləri ilə Viator Microcredit-in şərtlərini müqayisə edin. Bu, ən sərfəli seçimi etməyinizə kömək edəcəkdir.
- Ödəniş Qabiliyyətinizi Qiymətləndirin: Kredit götürməzdən əvvəl aylıq gəlir və xərclərinizi dəqiq hesablayaraq, kredit ödənişlərini rahatlıqla qarşılaya biləcəyinizə əmin olun. Maliyyə imkanlarınızı aşan borc götürməkdən çəkinin.
- Rəqəmsal Vasitələrdən Effektiv İstifadə Edin: Viator-un mobil tətbiqi və internet səhifəsi müraciət, ödəniş cədvəlinə baxış və müştəri dəstəyi üçün əlverişli vasitələrdir. Bu alətlərdən məsuliyyətlə istifadə edin.
- Maliyyə Savadlılığınızı Artırın: Mikrokreditlərin biznes və ya fərdi maliyyə üçün necə effektiv şəkildə istifadə edilə biləcəyi barədə biliklərinizi artırın. Bu, borcun sağlam şəkildə idarə edilməsinə kömək edəcəkdir.
Nəticə
Viator Microcredit, Azərbaycanın mikromaliyyə sektorunda mühüm bir boşluğu dolduran, uzun müddətli təcrübəyə malik bir qurumdur. Kiçik sahibkarlara və fərdi şəxslərə maliyyə dəstəyi verərək, iqtisadi inkişafa öz töhfəsini verir. Geniş filial şəbəkəsi və rəqəmsal imkanları ilə müştərilərinə əlçatan xidmətlər təklif edir. Tənzimləyici orqanların nəzarəti altında fəaliyyət göstərməsi onun etibarlılığını artırır. Potensial borcaların diqqətli araşdırma aparması, şərtləri tam anlaması və maliyyə imkanlarını düzgün qiymətləndirməsi, bu xidmətlərdən maksimum fayda əldə etmələri üçün əsas şərtdir. Unutmayın ki, məsuliyyətli kredit idarəçiliyi maliyyə sabitliyinizin təməlidir.
